TRAVMA/TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU

Travma Nedir?

Travma, kelime anlamıyla yara, yaralanma ve şok anlamına gelir. Sosyal, ruhsal veya fiziksel durumu olumsuz etkileyen rahatsız edici bir duruma ya da yaşamı tehdit edici bir olaya oluşan tepkidir. Bireyi aşırı korkutan, çaresizlik yaratan, kişinin geleceğe dair umudunu kaybetmesine neden olan çoğu zaman  beklenmedik olayların yol açtığı etkilere ruhsal travma denir. Ruhsal travma, psikolojik yaralanmadır. İnsan hayatında sıkıntı ve üzüntü yaratan pek çok olay olur, ancak bunların tümü ruhsal travma yaratmaz. Mesela ileri yaşta bir tanıdığımızın yıllar süren bir hastalık sonucu ölümünün ruhsal travmaya yol açma ihtimali daha düşük iken, insanın bir yakınını beklenmedik biçimde kaybetmesi daha fazla travmatik etki yaratır.

Ruhsal Travmaya Yol Açan Olaylar

Toplumda ruhsal travmalara yol açan birçok olay vardır. En sık karşılaşılan olaylar;

· Doğal afetler

· İnsan eliyle yapılan travmalar (savaş, işkence, tecavüz)

· Kazalar (iş, trafik)

· Beklenmedik ölümler

· Ciddi-ölümcül hastalıklara yakalanma

Bu şekilde meydana gelen bir travma sonrası ise stres bozukluğu durumu görülebilir. Bu duruma Travma Sonrası Stres Bozukluğu denir.

Travma Sonrası Stres Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?

· Olayla ilgili anıların rahatsız edici biçimde sık sık hatırlanması

· Sürekli olarak olayın tekrarlanacağı korkusu ve bu nedenle diken üstünde hissetme

· Kendisinin veya yakınlarının güvenliği konusunda endişe duyma

· Kolay irkilme ve korkma

· Öfke sorunları

· Korkunç rüyalar ya da kâbuslar görme

· Uyku problemleri

· Kendini soyutlama ve izole etme (başkaları beni veya yaşadıklarımı anlamıyor hissi)

· Olayı hatırlatan durumlarda huzursuz olma ve bu durumlardan kaçınma

· Huzursuz, sıkıntılı, depresif bir hal

· Geleceğe dair umudunun olmaması

· Odak ve hafıza sorunları gibi çok yaygın belirtileri sıralayabiliriz.

Çoğu kişide en sık görülen ve kişiyi derinden etkileyen belirtiler ise

· Yeniden Yaşamak: Kişi, geçirdiği travmatik olayı adeta yeniden yaşar. Olay anındaki sesleri duyup, görüntüleri gördüğünü hissedebilir. Kişiler sıklıkla, olay anının en başına dönüp, olayın nasıl başladığını, kendisinin hatası olabileceğini ve bu olaya engel olup olamayacağını sorgular.

· Kaçınma: Kişiler, travmatik olayı hatırlatabilecek kişilerden, ortamlardan ve nesnelerden uzak durmak, kaçınmak ister. Travmatik olay hakkında hiç kimseyle konuşmak istemeyip, başkalarının da konuşmasından rahatsız olurlar.

· Artan Uyarılma: Artan uyarılma durumu, hissedilen olumsuz duyguların aşırıya kaçmasıdır. Örneğin; kızgınlık, öfke, sinirlilik halinin normal zamanlara oranla daha yoğun hissedilmesidir.

· Olumsuz Bilişler ve Ruh Hali: Bu durum, travmatik olayı düşünürken sürekli kendini suçlama ve sürekli travmaya sebep olan olayda yaşama halidir.

Travma Sonrası Stres Bozukluğunun Risk Faktörleri Nelerdir?

Travma sonrası stres bozukluğu, travmatik olay geçirmiş kişilerin hepsinde görülmeyebilir. Yaşanılan travmanın boyutu stres bozukluğu görülme riskine etki edebilir. Bu duruma travmatik olay kadar etki eden birçok faktör bulunmaktadır. Travma sonrası stres bozukluğu risk faktörlerinden bazıları;

· Daha önceden benzer bir travmatik olay yaşamak

· Mevcut bir psikiyatrik rahatsızlığın olması

· İleri yaşta veya çocuk yaşta olmak

· Ekonomik durumun kötü olması

· Eğitim seviyesinin düşük olması

· Travmatik olayın ölümle sonuçlanma riskinin fazla olması

· Travmatik olayın tekrar yaşanma riskinin devam etmesi

· Travmatik olay yüzünden hastalanma, yaralanma veya sakatlanma

· Sosyal desteğinin yetersiz olması veya hiç olmaması

· Travmatik olayın görüntülerine maruz kalmak

· Travmatik olayı hatırlatan tetikleyicilerin olması

Travma sonrası stres bozukluğu belirtileri ve bu belirtilerin ne kadar devam edeceği kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Oluşan stres belirtileri bazen kısa sürede düzelirken bazen de uzun yıllar devam edebilir. Bunun nedeni, insanların travmaya verdiği tepki ve travmanın karmaşık sonuçları olabilir. Travma sonrası stres bozukluğunun ortalama olarak 4 haftaya kadar devam etmesi genellikle normal kabul edilebilir. Görülen belirtiler, bahsedilen süre içinde kendiliğinde geçebilir. Ancak, belirtiler 4 haftadan uzun süredir devam ediyorsa bu durumlarda bir uzman görüşü gerekebilir. 

· Profesyonel Destek

Psikolojik destek, travma sonrası stres bozukluğu ile başa çıkmada en etkili yollardan biridir. Takip edilen seanslar sayesinde kişilere, semptomları yönetme ve baş etme yolları öğretilmiş olur. Bilişsel Davranışçı Terapi, Uzun Süreli Maruz Bırakma Terapisi, Psikodinamik Terapi, Grup Terapisi en sık kullanılan ekollerdendir.

Karşıyaka Bostanlı’ da bulunan Pilea Psikoloji Merkezi olarak sağlıklı bir yaşam için her zaman yanınızdayız, uzman psikologlarımızdan destek almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz!

Stajyer Psikolog Sude Özbey