ALT ISLATMA (ENÜREZİS) NEDİR? 

Çocuklarda alt ıslatma, diğer adıyla enürezis, mesane kontrolünün kazanıldığı yaştan sonra görülen, çocuğun çeşitli nedenlerden dolayı gündüz, gece ya da hem gündüz hem gece olarak idrarını yineleyen biçimde giysilerine ya da yatağına yapması durumudur. Gece yatağı ıslatma yanında çocuğun gündüzleri ani sıkışma hissi, sık idrara gitme, tuvalete yetişemeden idrar kaçırma, kronik kabızlık gibi belirtiler görülür. Alt ıslatma, çocukluk çağında en sık karşılaşılan durumlardan biridir. 

Alt ıslatma, aynı zamanda birincil ve ikincil alt ıslatma olarak ikiye ayrılır. Çocuğun doğduğu günden itibaren idrar kontrolünü sağlayamaması birincil alt ıslatma, çocuğun altının belirli bir dönemde en az 6 ay kuru kaldıktan sonra tekrar alt ıslatmaya başlaması durumu ikincil alt ıslatma olarak adlandırılır. Birincil alt ıslatmanın sebepleri daha çok genetik yatkınlık, biyolojik ve gelişimsel etkenler olarak görülürken, ikincil alt ıslatmanın sebepleri zorlayıcı yaşam olaylarına maruz kalma ve psikolojik nedenler olarak görülür.

Alt ıslatma durumunu yaşayan çocukların yaşlarının 5-7 arasında olduğu, sıklığının yaş artmasıyla birlikte azaldığı görülmektedir. Alt ıslatma, erkek çocuklarda, kız çocuklara göre daha sık karşılaşılan bir durumdur.

ALT ISLATMA NEDENLERİ NEDİR? 

Alt ıslatmaya sebep olan genetik, psikolojik ve sosyal faktör olmak üzere birçok faktör rol oynayabilmektedir.

• Genetik aile yapısı, merkezi sinir sisteminin gelişiminde gecikme, uyku bozuklukları, hormonal faktörler, nörolojik sebepler, mesane ile ilişkili faktörler, üriner sistem enfeksiyonları alt ıslatmaya neden olabilen genetik faktörler arasındadır.

• Aşırı koruyucu veya aşırı baskıcı -otoriter ebeveyn tutumu, stresli ve zorlayıcı tuvalet eğitimi, aile içinde ölüm veya kayıp olması, kardeş doğumu, boşanma, okulla ilgili travmalar, çocuk ihmal ve istismarı gibi sıkıntılı yaşam olayları alt ıslatmanın psikolojik ve sosyal faktörleri arasında görülebilmektedir.

NE ZAMAN BİR UZMAN DESTEĞİ ALINMALI?

Çocuğun kirli bezinden rahatsız olması ve bezini işaret etmesi, bezin günde en az iki saat kuru kaldığı zaman dilimlerinin olması gibi durumlar çocuğun tuvalet eğitimine hazır olduğunu gösteren bazı işaretlerdendir. Gece kuruluğu ise en son oluşur ve genellikle 3-5 yaş aralığında başlar. 

Alt ıslatma durumu, 5 yaş ve sonrasında devam ediyorsa ve bu davranış 3 aylık süre içerisinde haftada en az 2 kez gerçekleşiyorsa, işlevsel alanda belirgin bir sıkıntı yaratıyorsa bir uzmana başvurulmalıdır. İlk olarak çocuğun ayrıntılı bir fizyolojik muayenesi yapılmalıdır. Organik ve biyolojik bir neden olup olmadığı belirlenmelidir.

Peki, sorunun psikolojik olduğu tespit edildikten sonra, ne yapılmalı? 

Sorunun psikolojik olduğu tespit edildiğinde ise, bu sorunun nedenleri bir uzman desteği ile ebeveynlerle iş birliği halinde ele alınmalıdır. Gerekli müdahaleyi yapabilmek için ayrıntılı bir değerlendirme süreci gerekir. Erken yaşta konunun ele alınması ve çözümünün sağlanması çocuğun benlik algısını zedelememesi ve kendisini iyi hissetmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Uzman yardımıyla beraber davranışçı yaklaşımlar, psikoterapi ve gerekliyse medikal müdahalelerle alt ıslatma sorunu için tedavi başlatılır.

ANNE VE BABALAR ALT ISLATMA DURUMUNA NASIL YAKLAŞMALI? 

• Altını ıslattığı için çocuğa bağırmak, suçlamak, cezalandırmak gibi uygun olmayan ebeveyn tutumları yaşanan sorunu daha da arttırabilir, özgüven eksikliği, kaygı, içe kapanıklık gibi çocuğu olumsuz yönde etkileyen sorunlar ortaya çıkabilir. 

Bunun yerine; 

• Çocuk yatağından kuru kalktığı zamanlarda onu desteklemek, alt ıslattığında ise çocuğu ‘’başarabileceğini biliyorum, yapabileceğine inanıyorum’’ gibi cümlelerle motive etmek

• Haftalık çizelge kullanarak kuru kalkılan günleri çocuğun istediği renklerle boyaması, işaretlemesi ya da sevdiği etiketlerle süslemesini desteklemek

• Gece belli aralıklarla çocuğu tuvalete kaldırmak, yatak temizliğini çocukla iş birliği içinde yapmak çocuğu destekleyici nitelikte ebeveyn tutumlarıdır.

ALT ISLATMANIN TEDAVİ YÖNTEMLERİ NELERDİR? 

Ebeveyn eğitimi, çocuklara uygulanan davranışçı teknikler, gece uyandırma alıştırmaları, alarm sistemleri, oyun terapisi gibi terapi yöntemleri ve medikal müdahaleler alt ıslatma tedavisinde kullanılan yöntemlerdendir. 

Unutulmamalıdır ki, yanlış başa çıkma yöntemleri, çocuğu, yaşadığı alt ıslatma probleminden daha olumsuz etkileyebilmektedir. Bu nedenle, doğru yöntem ve etkili bir çözüm için uzman desteğinin alınması, aile-çocuk-uzman desteği iş birliği içinde sağlıklı bir süreç yürütülmesi oldukça önemlidir.

Psikolog Melisa Baskan