Sürpriz oyuncak, içinde ne olduğunu açmadan bilemediğimiz, genellikle seri halinde toplamayı-tamamlamayı  teşvik eden sürpriz oyuncak kutularıdır. Sürpriz yumurta bunlardan biridir. 

Market araştırmaları 2017 - 2018 yılları arasında başta Amerika olmak üzere tüm dünyada oyuncak satışları %2 düşerken, sürpriz oyuncaklarının satışı %60 arttığını göstermektedir. Peki bu artış neyle açıklanabilir? İlk açıklama hepimizin özellikle ilk çocukluk döneminde deneyimlediğimiz doğal toplama-biriktirme eğilimimizden kaynağını alır. Erişkinler genel davranış örüntülerinde %3 biriktiriyorken, çocuklarda bu %90 oranlarında görülmektedir. Üreticiler çocuklarda taş- tüy- kağıt gibi materyalleri biriktirme - toplama eğiliminden yola çıkarak sürpriz kutulara birbirinin devamı olan çeşitli figürler koyarak seriyi tamamlamaları yönünde teşvik etmektedir. Bu da artışın sebebini açıklayabilmektedir.  Her seferinde farklı bir oyuncağın çıkması bu doğal eğilimle birlikte yeni ve farklı bir oyuncağa sahip olmak için yeni bir satın almaya yönelir.

Bir diğer açıklama beyinimizdeki ödül sistemini aktive ettiği için satış artışlarını açıklar niteliktedir.  Yaparken keyif aldığımız bir aktivitede beynimiz de dopamin adı verilen bir madde salgılanır. Bu madde keyif almamıza yarayan ve mutlu hissetmemize yardımcı olan bir kimyasaldır. Beyin sürekli olarak bu oyuncaklarla benzer keyif deneyimleri yaşadığında dopamin salgısı devam eder. Bir süre sonra beyin sürekli aynı davranışı sürdürerek hazzı ve keyfi devam ettirmek ister. Uzun süreli bağımlılık davranışlarında da benzer bir mekanizma hakimdir. Oyuncak sürpriz yumurtaların merakı artıran ve dolayısıyla hazzı artıran gizli yapısı da bu sürece katkı sağlar. Bu nedenlerle uzun süreli ve yoğun tüketimlerde erişkinlikte bağımlılık geliştirmeye sebep olabilir. 

Son açıklama günümüzde sosyal medyanın da etkisi ile “(unboxing) kutu açma videoları” nın popülerlik kazanmasıdır. Gizli yumurtalar ve kutular açarak seyircilerin dikkatini çekme ve sosyal medyada görünür ve bilinir olma kaygısı ile bu tarz tüketimler hız kazanmıştır.

Özetle; topla-biriktir-seriyi tamamla eğilimi satın almayı artırır, her satın alma beyinde ki ödül (haz) sistemini aktive eder ve kutu açma fenomeni sosyal onay olarak çalışır ve çocuk arkadaş gruplarında, sosyal medyada beğeni ve onay toplar.  

Peki ne yapmalıyız ki çocukları bu satın alma ve bağımlılık döngüsünden çıkaralım?

Bilinçli tüketime teşvik etmek, üretimi desteklemek en temel ancak uzun vadeye yayılmış bir plandır. Eğer çocuğunuzda biriktirme - toplama ihtiyacı yoğunsa satın almadan toplayabileceği taş-tüy-yaprak gibi nesnelere yönlendirebilirsiniz.   Ancak bu eğiliminden dolayı kaygılanır varsa mutlaka bir ruh sağlığı uzmanına danışmanızı öneririm.